Aziz Nikolaos’tan Santa Claus’a Noel Baba’nın Hikayesi
Her yılbaşında hayatımızdan rüzgar gibi gelip geçiyor. Kuzey kutbundan uçan ren geyikleri arabasına binip dünyadaki tüm çocuklara hediyeler dağıtan kırmızılar içindeki yaşlı, ak sakallı tonton dede… Kimden bahsettiğimi hepiniz biliyorsunuz. Tarihteki gelmiş geçmiş en büyük sembollerden biri… Noel baba…
Kimisine göre Hristiyanlığın sembolü, kimisine göre ise kapitalizmin insanları kandırmak için ürettiği en büyük reklam yıldızı.. Peki ama gerçekte noel baba kim? Hristiyanların kutsal papazlarından biri mi? Yoksa kapitalizmin uydurduğu kocaman bir yalan mı? Bunu öğrenmek için tarihte kısa bir yolculuğa çıkmamız gerekiyor. İşte geçmişten günümüze noel babanın hikayesi…
1902 yılında Chicago’da Noel baba kostümü giyen biri
Noel baba’nın hediye getirmesi için çorabını asan ve Noel babanın gelmesini bekleyen bir çocuk (Ohio 1928)
Noel babanın kimliği konusunda kesin tarihi belgeler olmamakla beraber Antik Likya’nın liman şehri Patara da M.S. 250 yılında doğduğu rivayet edilir. İsmi Myralı/Demreli Nikola ya da bilinen ismiyle Aziz Nikola…
Gençliğinde Filistin ve Mısır’ı dolaşan Nikola, doğduğu topraklara, Likya’ya döner ve Roma İmparatoru Diocletian döneminde imparatorun baskıcı yönetimine karşı çıktığı için tutuklanır ama İmparator Büyük Konstantin döneminde serbest bırakılır. 324 yılında Myra Psikoposu olan Nikola, 325 yılındaki büyük İznik konsiline katılır. Ömrünün sonuna kadar Myra psikoposu olan Nikola, 6 Aralık 343 ‘te Myra’da ya da diğer adıyla Demre’de vefat eder.
Demre’deki Aziz Nikolaos kilisesi
Aziz Nikola’nın ölümünden sonra hakkında bir çok efsaneler anlatılmıştır. Çocukları koruyup sevindirdiği, bir fırtınada hayatını kaybeden denizciyi dirilttiği , kayıp eşyaları bulabildiği, fakirleri doyurduğu, parasız çiftleri evlendirdiği, gelecekten haber verdiği, hatta bir kasapın öldürdüğü üç çocuğu dirilttiği yüzyıllar boyunca anlatılmıştır.
Psikopops Nikola anlatılan bu efsanelerle dünyada iyiliğin sembolü haline gelmiştir. Bu yüzden Orta çağda adına bir çok kilise yaptırılmıştır. Bunlardan en meşhuru . Roma İmparatoru I. Justinianos’un İstanbul’da yaptırdığı Aziz Nikolaos kilisesidir.
Aynaroz’daki Stavronikita Manastırındaki Aziz Nikolaos ikonu
Nikola’nın şöhreti arttıkça düşmanları da artar. Milattan sonra 808’de Araplar, Demre’ye geldiğinde Aziz Nikola’nın mezarını yıkmak isterler ama yanlışlıkla başka bir papazın mezarını yıkarlar. 1087 yılında ise haçlı seferleri başladığında Demre’ye gelen İtalyan tüccarlar, Aziz Nikola’nın kemiklerini alıp İtalya’ya götürürler ve Bari kentinde adına inşa ettirilen Aziz Nikola bazilikasına gömülür. Bugün mezarı hala Bari’deki Aziz Nikola bazilikasındadır
Bari’deki Aziz Nikola bazilikası
Hristiyanlıkta Aziz Nikola’nın vefat ettiği, 6 Aralık ”Aziz Nikola günü” olarak kutlanmaktadır. Aziz Nikola gününde çocuklara hediyeler verilir ve 28 Aralık’taki ”Kutsal masumlar gününe” kadar bir erkek çocuğu ”çocuk psikopos” olarak atanır
18. yüzyılda Aziz Nikola’yı betimleyen bir Rus ikonu (Kizhi manastırı)
Aziz Nikolaos’un Noel Baba’ya Dönüşmesi
M.S. 4. yüzyılda yaşayan Aziz Nikolaos, yüzyıllar boyunca dini bir figür olarak kalmıştır ta ki 19. yüzyıla kadar… 19. yüzyıla gelindiğinde Aziz Nikolaos artık Noel babadır ya da batıda bilinen adıyla Santa Claus…
6 Aralık 1905 tarihli Puck dergisinde yayınlanan Noel baba
Günümüzdeki Noel babayı (Santa Claus’u) yaratan kişi ise ABD li karikatürist Thomas Nast’tır. 1822’de Amerikalı şair Clement Clarke Moore’un yazdığı “A Visit from Saint Nicholas” (Aziz Nikola’nın Ziyareti) şiirinden esinlenen Thomas Nast 3 Ocak 1863 tarihli Harper’s Weekly dergisinde ilk Noel baba karikatürünü yayınlamıştır. Artık o sadece Aziz Nikolaos değil Santa Claus’tur.
“A Visit from Saint Nicholas” (Aziz Nikola’nın Ziyareti)
ABD li karikatürist Thomas Nast’ın çizdiği,tarihteki ilk noel baba karikatürü (Harper’s weekly dergisi 3 Ocak 1863)
Amerikan iç savaşında resmedilen Noel baba karikatürü ( Arkası dönük, ABD bayrağı kıyafetli) 3 Ocak 1863
Thomas Nast’ın 1881 tarihli bir Noel Baba çizimi
19. yüzyılda ABD li karikatürist Thomas Nast’ın yarattığı Santa Claus,’un 20. yüzyılda popülaritesi gittikçe artmıştır. 4 Aralık 1920 tarihli The Saturday Evening Post dergisinin kapağında Norman Rockwell’in çizdiği Noel baba, günümüzdeki şöhretinin habercisi gibidir
4 Aralık 1920 tarihli The Saturday Evening Post dergisinin kapağında Norman Rockwell’in çizdiği Noel baba
Noel babayı kapitalizmin aracı haline getiren ise Coca Cola şirketidir. O yıllarda Coca Cola’ya hizmet veren D’Arcy Advertising Agency isimli reklam ajansının yöneticilerinden Archie Lee, İsveç kökenli Amerikalı sanatçı Haddon Sundblom’dan Coca Cola reklamlarında yayınlanması için bir Noel baba çizmesini istemiştir.Sundblom’un çizdiği Noel baba karikatürü lk kez 1931’de The Saturday Evening Post dergisinde yayınlanmıştır.
Günümüzdeki Noel babayı ilk çizen kişi Amerikalı sanatçı Haddon Sundblom
Haddon Sundblom’un çizdiği Noel babanın yayınlandığı Saturday Evening Post 1931
1931 yılındaki bu reklam afişinden sonra Noel Baba karakterinin şöhreti birden patlama yapmış ve National Geographic, The New Yorker ve pek çok dergide yayınlanmıştır. Özellikle National Geographic dergisinin 1933-1965 ve 1977-1979 yılları arasında yayınlanan sayılarının tam 192 sinde Noel baba reklamı yayınlanmıştır. Bu reklamların 32 tanesi Haddon Sundblom’a aittir. İşte o reklam afişlerinden bazıları…
National Geographic 1950
National Geographic 1951
National Geographic 1960
National Geographic 1961
Aziz Nikolaos, Santa Claus ya da dilimize geçen ismiyle Noel baba… Adına ne derseniz diyin Noel baba sadece yılbaşlarındaki kırmızı yaşlı dede değildir. Aynı zamanda tarihteki en büyük ikonlardan ve reklam yıldızlarından biridir ve öyle kalacaktır.
TIBBIYELİ HİKMET
